Θεραπευτική ιππασία : πεδία εφαρμογής και αποτελεσματικότητα.

Χ. Θωμοπούλου, Ν. Μπενέτος, Γ. Κουτλουμπάση, Δ. Χατζηγρηγοριάδου, Σ. Μέρμηγκα, Ν. Δαραή, Ν. Βούρα, Γ. Κουκουλάς, 'Ε. Παράσχου

Εισαγωγή – Ιστορική αναδρομή

Η θεραπευτική ιππασία αποτελεί ένα εναλλακτικό μέσο αποκατάστασης και εκπαίδευσης ατόμων με ειδικές ανάγκες. Λειτουργεί ως μια μορφή φυσιοθεραπείας, εργοθεραπείας και ψυχοκοινωνικής εκπαίδευσης, που στόχο έχει την εξασφάλιση ενός ποιοτικού επιπέδου διαβίωσης για άτομα με κινητικά, νοητικά ή συναισθηματικά προβλήματα.

Η ιππασία ως μέθοδος θεραπείας δεν αποτελεί καινοτόμο ιδέα, καθώς αρκετοί είναι οι ερευνητές που έχουν αναφερθεί στο παρελθόν, στην δυνατότητα εφαρμογής της σε ποικίλους τομείς, πέρα από την σωματική άσκηση. Το 1777 ο γερμανός φυσιοθεραπευτής  William Tyson, ισχυρίστηκε πως η ιππασία βελτιώνει  δυσκολίες στην αναπνοή, σε σχετική έρευνα που δημοσίευσε.

Αναφορές στην αξία της ιππασίας ως θεραπευτική προσέγγιση, έχουν καταγραφεί ήδη από την αρχαιότητα, με τον λόγο του Ιπποκράτη “Περί Ιππικής”  (5ος αιώνας π.Χ.), να αποτελεί την πιο διαδεδομένη. Επιπρόσθετα, είναι πλέον ευρέως γνωστή η χρήση της ιππασίας ως μέσο αποκατάστασης σε τραυματίες κατά τη διάρκεια και των δύο Παγκοσμίων Πολέμων.

Σύμφωνα με βιβλιογραφικές αναφορές, ο όρος “θεραπευτική ιππασία”, εισήχθη για πρώτη φορά από τον γερμανό δάσκαλο ειδικής αγωγής, A. Kroger, όταν το 1969 δημοσίευσε το άρθρο με τίτλο “Εκπαιδεύοντας με άλογα”, στο οποίο ερευνώντας τις ρυθμικές και ελεγχόμενες κινήσεις που βιώνει ένας ιππέας στη ράχη του αλόγου, ανέδειξε τις θεραπευτικές ιδιότητες της ιππασίας σε άτομα με ψυχοκινητικά προβλήματα ή νευρολογικές παθήσεις.

Η αφορμή για περαιτέρω έρευνα πάνω στα οφέλη που μπορεί να έχει ιππασία, ήρθε όταν το 1952 η Δανή Liz Hartel, κατέκτησε το ασημένιο μετάλλιο στην κατηγορία της Ιππικής Δεξιοτεχνίας, στους Ολυμπιακούς αγώνες του Ελσίνκι, όντας παράλυτη στα δύο κάτω άκρα, αφού είχε προσβληθεί από τον ιό της πολυομελίτιδας λίγα χρόνια πριν. Έκτοτε πλήθος ερευνητών ξεκίνησε μελέτες γύρω από την προέκταση που μπορεί να λάβει η ιππασία ως μέσο αποκατάστασης όχι μόνο σε άτομα με κινητικά προβλήματα αλλά και σε ψυχικά διαταραγμένα άτομα με φτωχή διανοητική και ψυχοκοινωνική ανάπτυξη.

Τα οφέλη

Η επιλογή του αλόγου ως θεραπευτικό μέσο δεν είναι τυχαία. Η ιππασία προσφέρει πλήθος ερεθισμάτων στα οποία ο ιππέας-θεραπευόμενος, καλείται να ανταποκριθεί, με αποτέλεσμα να αναπτύσσονται γνωστικές δεξιότητες όπως η αντίληψη, ο οπτικοκινητικός προσανατολισμός, η προσοχή και η μνήμη, ενώ παράλληλα τα αντανακλαστικά και το σύνολο των αισθήσεών μας βρίσκονται σε διαρκή εγρήγορση. Μέσω της ανάπτυξης των παραπάνω δεξιοτήτων ευνοείται η δημιουργία νέων νευρωνικών συνάψεων στον εγκέφαλο, γεγονός που συνεπάγεται την ενίσχυση της αντιληπτικής ικανότητας.

Επιπλέον, η κίνηση και ο βηματισμός του αλόγου μοιράζεται πολλά κοινά χαρακτηριστικά με αυτόν του ανθρώπου, με αποτέλεσμα να μεταφέρει στον κορμό του ιππέα την ίδια ακριβώς κίνηση και ισορροπία που μεταδίδουν τα πόδια, σε ανθρώπους χωρίς κινητικά προβλήματα. Τέλος, το τρίχωμα του αλόγου, η υφή, η θερμοκρασία, η μυρωδιά και οι ήχοι που παράγει, αποτελούν επιπρόσθετα κίνητρα για κινητοποίηση των αισθήσεων.

Τα άτομα που απευθύνονται σε συλλόγους θεραπευτικής εκπαιδευτικής ιππασίας και ωφελούνται από τα προγράμματα αυτά, είναι άτομα που παρουσιάζουν κινητικά προβλήματα (εκ γενετής ή επίκτητα), διανοητικές διαταραχές ή συνδυασμό και των δύο. Στα νοητικά προβλήματα περιλαμβάνονται ο αυτισμός, το σύνδρομο Down, η νοητική υστέρηση, τα συμπεριφορικά και ψυχοκινητικά προβλήματα.

Θεραπευτική ιππασία στον αυτισμό

Όσον αφορά το φάσμα του αυτισμού συγκεκριμένα, η θεραπευτική ιππασία φαίνεται να δρα αρκετά αποτελεσματικά, βελτιώνοντας μεταξύ άλλων, το επίπεδο λεκτικής επικοινωνίας (ικανότητα ανταπόκρισης σε λεκτικές νύξεις και εξωτερικά ερεθίσματα), την κοινωνική αλληλεπίδραση καθώς και τις κινητικές δεξιότητες (π. χ. στερεοτυπικές κινήσεις). Επιπλέον,  τα άτομα με αυτισμό, δεδομένης της αισθητηριακής δυσλειτουργίας, αδυνατούν να διακρίνουν τα διαφορετικά αισθητικά ερεθίσματα κάθε δεδομένη στιγμή, με αποτέλεσμα αντιλαμβάνονται όλες τις αισθήσεις ταυτόχρονα και ως εκ τούτου δημιουργείται μια υπερφόρτωση που δεν μπορούν  να διαχειριστούν. Η ιππασία λοιπόν βοηθά τα αυτιστικά άτομα να επικεντρωθούν σε μια συγκεκριμένη δραστηριότητα, κινητοποιώντας κάθε φορά τις απαιτούμενες δεξιότητες και αγνοώντας τις υπόλοιπες.

Πέρα από όλα τα παραπάνω οφέλη που αναφέρονται, η ιππασία αν μη τι άλλο, αποτελεί μια ευχάριστη αθλητική δραστηριότητα και μετατρέπει την θεραπεία σε μια εναλλακτική διασκεδαστική διαδικασία για τον πάσχοντα, καθώς ξεφεύγει από το πλαίσιο των κλασσικών και συμβατικών μορφών θεραπείας και τελείται σε ένα φυσικό περιβάλλον, πλούσιο σε ερεθίσματα, που αδιαμφισβήτητα επιδρά θετικά στην ψυχοσύνθεση του θεραπευόμενου.

Πεδία εφαρμογής συνοπτικά

Η θεραπευτική ιππασία ενδείκνυται για:

l        Εγκεφαλική παράλυση

l        Σκλήρυνση κατά πλάκας

l        Κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις

l        Πολυομυελίτιδα

l        Μυικές παραμορφώσεις - δυσμορφίες

l        Εγκεφαλικά επεισόδια

l        Αρθρίτιδα

l        Τύφλωση- κώφωση

l        Σύνδρομο Down

l        Ψυχικές Διαταραχές

l        Διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές (αυτισμός)

l        Μαθησιακές δυσκολίες (δυσλεξία)

l        Συμπεριφορικά προβλήματα

l        Νοητική υστέρηση

l        Υπερκινητικότητα και άλλα..

Που μπορώ να απευθυνθώ;

Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τους διαθέσιμους ιππικούς ομίλους που προσφέρουν προγράμματα θεραπευτικής ιππασίας στην Ελλάδα, την αντίστοιχη δράση τους καθώς και τους τρόπους επικοινωνίας, μπορείτε να απευθυνθείτε στIην επίσημη ιστοσελίδα της Επιστημονικής Εταιρείας Θεραπευτικής Ιππασίας και Ιπποθεραπείας Ελλάδας (Ε.Ε.Θ.Ι.Ι.Ε.) : http://www.eethiie.gr/