ΜΕΤΑΤΡΑΥΜΑΤΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ (PTSD) ΣΕ 10ΧΡΟΝΟ ΑΓΟΡΙ ΜΕΤΑ ΤΟ ΒΙΑΙΟ ΘΑΝΑΤΟ ΤΗΣ ΜΗΤΕΡΑΣ ΤΟΥ

Ν. Βούρα, Ν.Δαραή,  Ν. Μπενέτος, Έ. Παράσχου, Γ. Κουκουλάς, Δ. Χατζηγρηγοριάδου,
Γ. Κουτλουμπάση, Σ. Μέρμηγκα, Χ. Θωμοπούλου


Εισαγωγή: Συστηματική ανασκόπηση της βιβλιογραφίας για τη μετατραυματική διαταραχή (PTSD) στα παιδιά και παρουσίαση περιστατικού.
 

Υλικό/Μέθοδος: Ανασκόπηση της βιβλιογραφίας στο διαδίκτυο (pubmed, medline), βιβλιογραφικό υλικό και παρουσίαση περιστατικού από το Ιατροπαιδαγωγικό Τμήμα του Κέντρου Ψυχικής Υγείας Κατερίνης.
 

Αποτελέσματα: Η διάγνωση PTSD αναγνωρίστηκε επίσημα ως ψυχιατρική διάγνωση το 1980, στο DSM-III. Μόνο το 1987, γίνεται αναφορά στα
‘τραυματισμένα’ παιδιά. Τα παιδιά και οι έφηβοι που είναι ευάλωτοι στην εμφάνιση του PTSD παρουσιάζουν διαφορετικά ηλικιακά χαρακτηριστικά. Το
παιδί δεν χρειάζεται να είναι το πραγματικό ‘θύμα’, αλλά μπορεί να του έχει ειπωθεί ή να είναι μάρτυρας ενός τραυματικού γεγονότος. Ο J.A.Talbott εντόπισε αρκετές σημαντικές εκδηλώσεις PTSD σε παιδιά βασιζόμενος στον τρόπο κατά τον οποίο διέφεραν οι αντιδράσεις τους από αυτές των ενηλίκων.
 

Παρουσίαση περιστατικού: Παρουσιάζεται η περίπτωση ενός 10χρονου αγοριού, του οποίου η μητέρα δολοφονήθηκε βάναυσα από τον πατέρα του
και που πληρεί τα κριτήρια PTSD για τα παιδιά σχολικής ηλικίας. Το αγόρι ενημερώθηκε για το συμβάν από τους συγγενείς του. Οι πρώτες του
αντιδράσεις ήταν να κλαίει και να ζητάει να συναντήσει τον πατέρα του. Δεν πίστευε ότι ο πατέρας του ήταν υπεύθυνος για το θάνατο της μητέρας του, αλλά ότι το έκαναν κάποιοι κλέφτες. Δυο μήνες μετά το συμβάν, του άρεσε να παίζει επανειλημμένα παιχνίδια που είχαν σχέση με ‘κυνήγι’ κλεφτών και ισχυριζόταν ότι ήθελε να γίνει αστυνομικός, ώστε να μπορεί να πιάνει κλέφτες. Δεν κοιμόταν καλά επειδή έβλεπε όνειρα με τη μητέρα του. Όταν μιλούσε για το περιστατικό, στενοχωριόταν, αγχωνόταν και εκνευριζόταν, οπότε και το απέφευγε. Ερχόταν σε επικοινωνία με τον πατέρα του μόνο όταν του το επέβαλαν. Στο σχολείο δε συμμετείχε στην τάξη, είχε προβλήματα συγκέντρωσης, και δεν μελετούσε ούτε στο σπίτι. Έγινε έναρξη Γνωστικής Συμπεριφορικής Θεραπείας, με σταδιακή έκθεση – άμεση συζήτηση του τραυματικού γεγονότος, εκμάθηση τεχνικών διαχείρισης άγχους, όπως χαλάρωση και ‘διόρθωση’ ανακριβών ή στρεβλών σκέψεων του γεγονότος. Εκτέθηκε σταδιακά και διδάχτηκε χαλάρωση ώστε να μάθει να χαλαρώνει στην ανάκληση της εμπειρίας αυτής. Μέσω αυτής της διαδικασίας έμαθε να μην φοβάται τις αναμνήσεις. Έμαθε να αντιμετωπίζει καιαπόψεις όπως «ο κόσμος όλος είναι εντελώς ανασφαλής». Η ΓΣΘ συνδυάστηκε με ψυχοεκπαίδευση και εμπλοκή της οικογένειας. Η ψυχοεκπαίδευση αναφέρεται στην εκπαίδευση στην αναγνώριση  PTSD συμπτωμάτων και των επιπτώσεών τους. Πληροφορώντας τους συγγενείς και το παιδί ποια θα ήταν τα αναμενόμενα συμπτώματα που θα ακολουθούσαν, βοήθησε στην μείωση του άγχους, την αύξηση της αίσθησης της ικανότητας και παρείχε τη βάση πάνω στην οποία οι συγγενείς και το αγόρι θα μπορούσαν να αναγνωρίσουν έντονα ή παρατεταμένα συμπτώματα που τυχόν χρήζουν περαιτέρω παρέμβασης.
 

Συζήτηση/Συμπέρασμα: Παιδιά του δημοτικού μπορεί να μην βιώσουν ‘οπτικές αναβιώσεις’ ή αμνησία πλευρών του τραύματος. Βιώνουν, ωστόσο,
«αλλοιωμένη αίσθηση του χρόνου» και «διαμόρφωση οιωνών», τα οποία τυπικά δεν συναντώνται σε ενήλικες. Η ‘αλλοιωμένη αίσθηση’ του χρόνου αναφέρεται στην λανθασμένη ανάκληση της μνήμης των γεγονότων που σχετίζονται με το τραύμα. Η «διαμόρφωση οιωνών» είναι η πεποίθηση ότι υπήρχαν προειδοποιητικά σημάδια που προέβλεπαν το τραυματικό γεγονός. Ως αποτέλεσμα, τα 10χρονα πιστεύουν ότι αν είναι σε εγρήγορση, θα μπορέσουν να αναγνωρίσουν προειδοποιητικά σημάδια και να αποφύγουν στο μέλλον τραυματικά γεγονότα. Τα παιδιά σχολικής ηλικίας εμφανίζουν επίσης μετατραυματικό παιχνίδι ή αναπαράσταση  του τραυματικού γεγονότος στο παιχνίδι, τη ζωγραφική ή στη λεκτική έκφραση. Το μετατραυματικό παιχνίδι είναι διαφορετικό από την αναπαράσταση, στο ότι το παιχνίδι αποτελεί κυριολεκτική αναπαράσταση, συμπεριλαμβάνει ‘πιεστική επανάληψη’ ορισμένων πλευρών του τραύματος και συνήθως δεν ανακουφίζει από το άγχος. Τα παιδιά συχνά δεν εμφανίζουν όλα τα συμπτώματα των ενηλίκων όπως ανημπόρια ή απόσυρση, καθώς απουσιάζουν οι λεκτικές ικανότητες για να τα εκφράσουν. Μπορεί επίσης να εμφανίσουν εναλλαγή ανάμεσα σε υπερδραστηριότητα, ανημπόρια/απόσυρση. Το 10χρονο αγόρι παρουσίασε τα εναλλακτικά PTSD κριτήρια για παιδιά (που δεν προϋποθέτουν το παιδί να αναφέρει φόβο/ανημπόρια/τρόμο σε σχέση με το συμβάν) όπως προτάθηκε από τον Scheeringa. Γενικά, το παιδί βίωσε ‘time skew’ (λανθασμένη αλληλουχία των σχετικά με το τραύμα γεγονότων σε ανάμνησή του) και ‘διαμόρφωση οιωνών’ (πίστη ότι υπήρχαν προειδοποιητικά σημάδια που προέβλεπαν το γεγονός), τα οποία δεν είναι τυπικά στους ενήλικες.
Παρόλο που υπάρχουν λίγες μελέτες για τη θεραπεία του PTSD στα παιδιά, η Γνωστική Συμπεριφορική Θεραπεία αποδεικνύεται να είναι η πιο αποτελεσματική προσέγγιση, με τεχνικές διαχείρισης άγχους, εκπαίδευση και αποκατάσταση εσφαλμένων ή στρεβλών σκέψεων σχετικά με το ‘τραύμα’.